Psikoterapi, bir anlamda denize girmek gibidir.
Kişi, denize girmeden önce (çok istekli değilse) yavaş yavaş, küçük, kararsız adımlarla kıyıya gelir. Mayosunu giymiştir, biraz şanslıysa yanında sevdiği bir-iki kişi de vardır. Minik dalgaların kıyıya vurduğu yerde ayaklarını sokar, en fazla bileklerine kadar. İlk başta su soğuk gelir, geriye doğru zıplar. Yine de denize girmek istiyordur; yüzmek, ferahlamak, yazın tadını çıkarmak istiyordur, alışmak biraz zaman alıyordur. Suya girdikten sonra suyun belirsizliği, suyun içinde neler olup bittiğinin görünemezliği de kişide belli bir korkuya neden olabilir. Bu kadar sığ sularda bir şey olmayacağı garantisi etraftan verilir. Bu kişi kadar çok düşünmeyenler, pervasız bir şekilde suya “dalıyordur.” Yeniden cesaret ederek ayaklarını suya sokan kişi, yine suyu soğuk algılayacak ama bu sefer beklendik bir soğuk olacaktır bu. Çünkü az önce hissetmiş, deneyimlemiştir o soğuğu. Ve suyun içine adım atmaya başlayacaktır. Her adımda su soğuk olduğu için hızlı ve kesik kesik nefes alıp verecek ama yine de yürümeye devam edecektir. Derken dizlerini geçmeye başlayan suyun içine tüm bedenini sokacaktır.
Psikoterapi biraz böyledir. Kişi yardım almak, sorunlarını çözmek ve bu sayede hayatın tadını çıkarmak ister. Ancak alışmak biraz zaman alabilir. Terapinin içine girmeden, içinde ne olduğu dışarıdan bakarak anlaşılamaz. Her kişi için her kıyı ve her deniz nasıl ki uygun olmayabilirse, terapide de kişi kendine uygun kıyılar arayabilir. Uygun kıyılar hem uygun terapi yöntemi hem de uygun terapist demektir. Bu süreçte iki kişinin zihninin birleşmesi vardır, bu birleşme güven temasının üzerinde kuruludur. Kişi kendine veya yanındaki kişiye güvenmiyorsa denize girmek istemez.
Tabii iş denize girmekle bitmez. Yüzmek, dalmak, kulaç atmak, eğlenmek de bu işin doğasında vardır. Terapinin içinde de kişiler çabalar. Suya alışırlar. Bazen derinlere dalarlar, tehlikeli oluyorsa terapist kişiyi derinlerden çekip çıkarabilir. Kişi kulaç attıkça, suyun üstünde kaldıkça, bir noktadan başka bir noktaya yüzebildiğini ve yol alabildiğini gördükçe motive olur. Tüm bu aşamalarda terapisti yanında olur.
Ancak denizde dalga vardır. Terapist denize hükmedemez. Terapist Poseidon’dan rol çalamaz. Denize giren kişiye kılavuzluk edebilir terapist. Denizde dalga, dışarıda rüzgâr çıkabilir. Deniz ve dalgalar yabanileşebilir, saldırganlaşabilir. Bu da esasında zaten gündelik hayatlarımızın bir parçasıdır. Hayatlarımız dalgalı, olaylar zaman zaman saldırgandır. Terapötik düşüncenin aşırısı bu bakımdan iyidir. Geçici bir süreliğine kişi terapide olduğunu ve normalden daha çok çabalamasının uzun dönemde sağlıklı sonuçlar doğurabileceğini hesap edebilirse, terapisine devam ederken terapisiyle ilgili aşırı düşünce ve eylemleri (ses kaydı, not almaları, günlük tutmaları, egzersiz ve görev çizelgelerini ihmal etmemeleri, vb.) kişiyi zihinsel açıdan meşgul eder. Bir sonraki seansın açılışı bir önceki seansla kurulacak bağlantı, kişiye verilen egzersiz ve görevlerin gözden geçirilmesi olacağı için, kişinin aşırı terapi düşüncesi bu zaman dilimi için faydalıdır. Yani yabani ve saldırganlıktan kastımız terapinin kendisiyse.
Gelin görün ki terapiye giden kişi için de hayat yine olması gerektiği gibi olacaktır. Evren böyledir. Evrenin kendi yasaları vardır, biz faniler, evrenin yasalarına uyarak hayatta kalmaya ve yaşamaya çalışıyoruz. Bu da çok ciddi uğraş demektir. Bu uğraş esnasında terapiye de gerçekçi bir gözle bakmamız ve evrenin yasalarından terapinin ayrı olmadığını bilmemiz yerinde olacaktır.
Bu bakımdan terapi her zaman keyif vermek zorunda değildir. Derin çalışmalar hiç böyle olmamıştır. Zaman zaman, denizin çarşaf gibi olduğu, bir tehlikenin olmadığı durumlarda su nasıl keyif verir ve bizi ferahlatırsa, terapi de eğlenceli, hoş, komik, yaratıcı, esenlik sağlayan, ferahlık getiren bir alan olabilir. Ama öyle zamanlar gelir ki, terapi korkutucu da olabilir. Gerçekten iyi olan hiçbir terapi naif değildir aslında.
Terapi bir senfoni gibidir aynı zamanda. Birbirinden farklı enstrümanlar vardır, hepsi sırası gelince devreye girer, ses verirler. Bütün bir ahenk ve düzen vardır senfonide. Orkestra şefini takip eder müzisyenler. Şef, terapisttir. Müzisyenler, danışanların farklı özellikleridir. Hangi durumda hangi enstrümanını kullanacağını öğrenen birer yaşam yolcusudur danışanlar.
Şunu demek psikoterapiler için çok yanlış olmaz sanırım: Aynı anda hem şiddet hem de cazibe vardır. Sudaki dalgalar şiddetli ve denizin rengi enfestir. Şiddet ve cazibeyi birbirinden ayırmak mümkün olmadığı gibi gereksizdir de. Bazen kısa süreli terapiler yumuşak ve sessizdir. Hatta bazen uzun süreli terapiler için de bu söylenebilir - nadir de olsa. Ama genel olarak, gerçekten iyi icra edilen bir terapide huzur ve kavga, dinginlik ve kaos bir aradadır.
Çoğu kez kişilerin kafası karışır, uzun süreli terapi mi yoksa kısa süreli terapi mi? Bu soruya verilebilecek net bir yanıt olmamakla birlikte genelde kısa süreli terapilerin daha çok suçlandığını görebiliyoruz. Kısa süreli terapilerin sığ, yüzeysel, basit gibi kelimelerle yaftalandığına şahit olabiliyoruz. Ancak durum pek de böyle değildir; kısa süreli terapi uygulayan bir klinisyen yöntem ve teknikleri zamanında, yerinde, uygun biçimde uygulamalıdır, bu da kısa zamanda danışanın iyileşmesi demektir.
Kısa süreli terapiler uygulayan klinisyen canlı, aksiyon dolu seanslar yapar ve maharetini her an göstermek zorundadır. Ayfer Tunç'un roman ve öykü benzetmesini kullanacak olursam diyebilirim ki; psikoterapi, kimsenin kimseyi dövmediği bir boks maçı gibidir. Uzun süreli terapilerde toplanılan puanlarla maçı kazanabilirsiniz ama kısa süreli terapilerde nakavt etmek zorundasınız.
Sevgiler,
Tuna
