Qesra Kişo Özlemi, 62 yaşında (Mart 2006)
Anneannem kitabı gerçekten cesaretli bir yaklaşım sunuyor. Satırlarını içime sindire sindire okudum. Kendi yaşantımın birçok bölümlerini orada aynen buldum. Aile içi bağlarla ilgili değinilen çelişkilerin çoğunu... Öyle sanıyorum Türkiye'de benzer durumda olan çok insan bu duyguları yaşamıştır. Benim gibi devlet kurumlarında görev aldılarsa, çok büyük travmalar da yaşadıklarına inanıyorum. Ben bunu yaşadım. Öyle yaşadım ki...
Devletin önemli bir kademesi olan İçişleri Bakanlığı gibi bir bakanlıkta görev yapıyorsunuz, ilçelere gidiyorsunuz, ilçe kaymakamısınız, vali yardımcısı, vali vekilisiniz, yani oradaki devletin en üst temsilcisisiniz. Buralarda öyle belgelerle karşılaşıyorsunuz ki, sizin bu "öteki kimliğinizin" bilinmesi halinde neler olacağını düşünüp soğuk terler döküyorsunuz. Ben soğuk terler döktüm.
Meslek yaşantımda çok yerde kaymakamlık, vali yardımcılığı, daire başkanlığı görevlerini yaptım. Bu arada mülkiye müfettişi oldum. Mülkiye müfettişliği İçişleri Bakanlığı'nda çok önemli bir görev. Bulunduğunuz konum itibariyle valiler, kaymakamlar, belediye başkanları, jandarma birimleri, emniyet görevlileri ile ilgili denetim yapıyorsunuz. Birtakım çok önemli bilgi, belgeleri değerlendiriyorsunuz. Bir bakıyorsunuz ki bu "öteki kimlikle" ilgili Türkiye'de neler yapılması gerektiği gündeme geliyor. Devlet sisteminin ve resmi ideolojinin çalışmaları içinde öyle olaylar değerlendiriliyor ki böyle bir kimliğin arkasında durmak, "Bende de böyle bir kimlik vardır," demek çok büyük cesaret istiyor. Çok ama çok büyük yürek isteyen durumlarla karşılaşıyorsunuz.
Benim babaannem Ermeni kökenli. Tabii onun hikâyesi de aile içinde sürekli gizlenen bir olay. Bizim kasabada, buna benzer on-on beş aile var, ama hepsi bu kimlikten uzak yaşıyor. Belli bir düzeye geldiğiniz zaman "Ben kimim? Neyim? Aile yapım nedir?" diye ister istemez düşünüyorsunuz. Ben bu konuyu araştırdım. Bunun ilk bilgilerini nüfustaki kütüklerde gördüm. İlçe nüfus müdürlüklerini teftiş ederken, çok ilçede benzer durumdaki aileler ile karşılaştım.
Ailemin nüfus kütüğünde babaannemin isminin karşısında "muhtediye" yazıyordu. Pek çok insan bilmiyor bu deyimi. Erkekler için "muhtedi", kadınlar için ise "muhtediye" yazıyor. İncelendiği zaman geçmişte etnik kimliğinden dönen kişiler için bunun yazıldığı görülecektir. Ailenin içinde ve memlekette babaannemin Ermeni dönmesi olduğu biliniyor. Ama Doğu'nun feodal yapısı içinde, ailenin de ekonomik gücünden dolayı kimse bu konuda bir şey söyleyemiyor. Zaten bu tür ailelerin büyükleri, o dönemde belki azınlık psikolojisinin yarattığı durumdan olsa gerek, tepkiden dolayı etnik kimlikten ziyade kendi dini kimliklerini ön plana çıkarıyorlar. Babam için, babaannem için, amcam için, halalarım için bunu çok rahatlıkla söyleyebilirim. İnanıyorum ki böylece en dindar görünen ailelerden daha çok Müslümanlığa sarılmışlardı. Sanki o kimliğini dışlamakla daha çok Müslüman olmak, daha çok İslamiyete sarılmak gibi bir ihtiyaç duymuşlardı. Babam da dini bakımdan kendisini çok iyi yetiştirmişti. Çok din bilgini babamın bu bilgisinden dolayı da ona saygı duyarlardı. Aile de bu dinsel kimliği bilerek ön plana çıkarmıştı.
- Ayşe Gül Altınay, Fethiye Çetin, Torunlar
