Macbeth'in Trajedisi

Macbeth'in Trajedisi adıyla gösterime giren yeni Macbeth filmi, sinematografi dalında Oscar'ı alır, buna şimdiden kesin gözüyle bakılıyor. (En iyi görüntü yönetimi.) Kaynaklara göre Schindler's List'ten bu yana (1993) hiçbir siyah-beyaz filme bu ödül verilmemiş, demek ki zamanı gelmiş.

Öncelikle hemen belirteyim ki, film dehşet bir şey. Tiyatro gibi, ama değil gibi de; yönetmen Joel Coen'in solo olarak çektiği filmde gerilim teması ön plana çıkıyor. Zaten Coen de bir gerilim filmi tasarladıklarını sözlerini ekliyor.

Siyahi oyuncuları artık alışageldiğimiz bir şekilde beyaz bilinen karakterlerin yerine oynatma furyası bu filmde de devam ediyor. Bildiğiniz üzere siyahilerden bir anlamda özür dileyen Hollywood sineması günah çıkarmaya devam ediyor. (Bu durumun en meşhur örneklerinden birini birkaç yıl önce tiyatro oyunu çekilen Harry Potter devam filmi Lanetli Çocuk'ta görmüştük; Harry'nin saz arkadaşlarından Hermione Granger karakterini siyahi aktris Noma Dumezweni canlandırmıştı.)

Macbeth'e dönelim. Joel Coen, bol Oscarlı hanımı Frances McDormand'ın Lady Macbeth performansını gördükten sonra projeye ikna olmuş. Coen'in Macbeth'inde Macbeth çiftini yaşlı karakterler olarak izliyoruz. Karakterlerin çocuk sahibi olma yaşlarının geçtiğini söyleyen McDormand, olayın bu yönüyle tahtı ele geçirme düşkünlüklerine boyun eğmelerini sağladığını belirtirken, Lady Macbeth'in çocuğunun olmamasının hikâyede çok önemli bir yer tuttuğunu vurguluyor.

Coen, 20. yy'ın başlarındaki Amerikan suç hikâyelerinde yaygın olan bir temanın Shakespeare'in Macbeth oyununda açık açık yazdığı şey olduğu görüyorsunuz diyor, o da cinayeti planlayan bir eş ve cinayeti gerçekleştiren bir koca; Coen burayı özellikle vurgulamanın ilginç olacağını düşünmüş.

Filmde Shakespeare'in oyunundaki dilin %85'i olduğu gibi kullanılmış, bu durum açıkçası normalinden farklı bir film izlediğimizi de film boyunca hissettiriyor. 

Filmde çok önemli bir yer tutan cadılara değinmeden geçmek zaten olmaz. Şahsi görüşüm, sinema tarihinde daha tüyler ürpertici cadı tipleriyle karşılaşmadığım yönünde olacaktır. Filmdeki üç cadı da Kathryn Hunter tarafından canlandırılıyor (zaten diğer ikisinin yüzünü hiç görmüyoruz.) Kathryn Hunter nasıl bir oyunculuk çıkarmış öyle, inanılır gibi değil. Sadece yetenekleri ve becerisi de değil, kostüm ve makyaj tasarımları, bunlara eklenen ses tonu izleyiciyi yerine çiviliyor resmen. 

Açıkçası sırf Denzel Washington Macbeth’e hayat veriyor, Frances McDormand da Lady Macbeth’i canlandırıyor diye filmi izlemeye başladım. İyi ki de izlemişim. Bu iki oyuncunun döktürüyor olmasının yanında fevkalade bir dekor ve atmosfer içinde çekilen film benim için unutulmayacak filmler köşesine şimdiden eklendi. 

Bir filmin güzelliği: C'mon C'mon

Johnny rolünde izlediğimiz Joaquin Phoenix'in son filmi C'mon C'mon konusu, oyunculukları ve kurgusuyla beni resmen büyüledi.

Çok çarpıcı bir film arayanlara C'mon C'mon hitap etmeyecektir büyük ihtimalle. Büyük dramlara alışkın Türk izleyicisi için eh işte minvalinde bir film bu. Elbette herkesin etkilenme düzeyi, film hakkındaki görüşü farklı olacaktır, yani beklenilen budur zaten ama yine de genellemelerden kaçamıyoruz. Zira günümüz dünyasında insanlara baktığımızda aynı türden yaşantılar bolca görüyoruz. Bu da beraberinde aynı türden düşünceleri, aynı türden davranışları, aynı türden yorumları getiriyor. 

Neyse, bu konuların sırası değil şimdi. Kendi muzdarip olduğum meseleleri buraya dökmeye gerek yok. Zaten minik blogumu okuyan 30-40 kişi var, onları da sıkmamak adına filmden bahsedeyim.

Johnny bir radyo gazetecisidir. Film, Johnny'nin ülkenin çeşitli yerlerinde çocuklarla yaptığı röportajlarla başlıyor. Sonrasında kız kardeşi Viv (Gabby Hoffmann) eşinin hastaneye yatış işlemleri için evden gitmesi gerektiğinden Johnny'i arıyor ve oğluna bakmasını istiyor. Kız kardeşiyle arasında düzgün bir iletişim olmayan Johnny dayılık yapmayı ve dokuz yaşındaki bir çocukla vakit geçirmeyi bilmiyordur. Ama yine de yardım etmeyi kabul ediyor ve film başlıyor.

Geçmişten bugüne aile bağları yakamızı bırakmaz

Filmin bundan sonra işlenişi benim çok hoşuma gitti. Johnny ve kız kardeşi Viv arasındaki bol telefon konuşmalarına şahit olurken yani bugünün konuşmalarını dinlerken aynı zamanda flashbacklerle geçmişi de görebiliyoruz. Yönetmen Mike Mills en büyük alkışı bence burada hak ediyor. Çünkü izlerken geçmiş ve bugün arasında kafamız hiç karışmıyor. Bu sahneler iki kardeşin neden uzun zamandır görüşmediklerini de açıklamış oluyor. 

Viv'in eşi psikolojik sorunlarla boğuşmaktadır (görünen o ki bipolar bozukluktan muzdariptir) ve hastane bakımı için Viv Oaklan'a gitmek zorundadır. Oğlu Jesse'ye bakıcı aramak için zamanı olmadığından Johnny'den rica ediyor bunu. Jesse akranlarına kayısla biraz farklı bir çocuk: En sevdiği oyun yetim bir çocuk rolüne bürünmek. Bu oyunları dayısı Johnny'yle oynamaya çalışıyor ve bu sırada Jesse'nin geçmişte babasıyla da bu oyunları oynadığını ve baba-oğul çok keyif aldıklarını görüyoruz. Bu arada dokuz yaşındaki Jesse karakterini entegre yetenek Woody Norman'ın canlandırdığını ve genç yeteneğin Joaquin Phoenix'le harika bir uyum içinde olduğunu ekleyelim.

New York, New York

Johnny radyo programı için New York'a gitmek zorundadır, New York ise oraya alışkın olmayan bir çocuk için tehlikelidir. Ancak Jesse bunu sorun etmiyor ve New York'a gitmek için sabırsızlanıyor. Johnny, New York'ta yine birçok çocukla radyo için röportajlar yapıyor, bu sahneler direkt senaryoda olmasa da filme acayip bir derinlik katmış bence. Filmin bizleri sürüklediği hikâye biz izleyenlere birçok farklı dünya ve farklı insan hikâyesi düşündürtüyor. 

Johnny'yle röportajlara katılmayı istemeyen Jesse New York günlerinde dışarıya çıktıklarında dayısının kayıt cihazlarını alarak sokakların, arabaların, insanların, okyanusun seslerini ve en nihayetinde filmin sonuna doğru kendi sesini kayda almayı tercih ediyor. 

Entelektüel Cesaret

Yazının sonuna doğru filmin en sevdiğim kısmını yazayım: Bu filmdeki entelektüel cesarete hayran kaldım. Normalde birçok yönetmen ve yapımcı entelektüellik içeren göndermeleri yersiz ve "zaten tutmayacak" ve insanlar anlamayacak kafasıyla filmlere koymazlar. Ancak bu filmde çocuk yetiştirme stilleri, çocuk eğitimi, çocuğa yaklaşım tarzları inanılmaz bir yer tutuyor. Yanlış görmediysem evdeki bir posterde Rousseau yazıyor. Bu referans boşuna değil, zira Rousseau'nun en bilinen kitaplarından biri Emile ya da Çocuk Eğitimi Üzerine'dir. Belki de bu mesajlar sayesinde filmde Johnny karakterini çocuklarla dünyanın ve insanlığın geleceği hakkında röportajlar yapan bir radyo gazetecisi olarak çizdiler. Film boyunca, istediğimiz kadar kalıplar içinde çocuk yetiştirmeye çalışalım, hiçbirinin faydasının olmadığını, çocukların zaten yeterince açık olan algıları sayesinde birçok şeyi yetişkinler kadar ve belki de onlardan daha fazla kavrayabildiklerini izliyoruz. 

Film boyunca birçok kitaptan alıntı ve bu alıntılarla bezeli sahneler izliyoruz. Yakaladığım bazı kitap alıntıları:

- Jacqueline Rose, Mothers: An Essay on Love and Cruelty

- Andrea Nair, A How -to Guide to Parent- Child Relatinship Repair

- Angela Ann Holloway, The Bipolar Bear Family: When a Parent Has Bipolar Disorder

Çok temiz kayıtları olan, akıcılığı ve gürültüsüzlüğü, saçma sapan tribünlere oynamayan konusu ve akışıyla C'mon C'mon büyük takdirleri hak ediyor. 

Ve son cümle: bla bla bla bla bla tabii ki.