İkinci perde boyunca hiçbir şey duymadım; ne oyuncuların sözlerini ne de seyircinin alkışlarını. Arkama yaslandım. Lobo Neves ile aramızda geçen konuşmanın parçaları zihnimde yankılanıyordu, onun genel tavrını da göz önünde bulundurarak bu yeni durumun eskisinden daha iyi olduğu sonucuna vardım. Gamboa'daki ev hâlâ bizimdi ve bu da amaçlarımıza ulaşmamıza yetiyordu. Öteki eve yaptığım ziyaretler belli ki birinde kıskançlık uyandırmış veya mevcut bir kıskançlığı artırmıştı ve bunun sonucu felaket olabilirdi.
Aslına bakarsanız her gün görüşmemiz gerekmiyordu; arada bir mola vermek, ilişkimize biraz özlem katabilirdi. Dahası, kırkımı geçmiştim ve hiçbir şey olamamış, kent meclisine bile girememiştim. Bir an evvel bir şeyler becermek zorundaydım; başka bir şey için değilse de Virgilia için yapmak zorundaydım bunu, adımı gazetelerin baş sayfalarında görmek ona gurur verirdi. Galiba ben bunları düşünürken izleyicilerden bir alkış koptu, ama yemin et deseniz edemem; o sırada aklımda başka bir şey vardı.
Ey öldüğüm güne dek sevgisini kazanmak için çırpındığım kalabalıklar, sizin kayıtsızlığınızın intikamını böyle aldım işte: Siz etrafımda vızıldayıp durun, ben sizi duymuyordum bile. Benim bu tavrım, Aiskhylos'un Prometheus'unun, kendisine işkence edenlere karşı takındığı tavırla karşılaştırılabilir. Beni saçmalıklarınızın, önemsiz şeyler karşısında duyduğunuz heyecanın kayasına zincirleyebileceğinizi mi sandınız? Dostum, sizinkiler zayıf zincirler... Guliver gibi, bir kasımı oynattım mı, istediğim an kırarım ben onları.
İnsanın inzivaya çekilip düşünmesi sık rastlanan bir durumdur. Fakat tam bir şehvet hâli karşısında hareket ve sözlerden, küstahlık ve tutkulardan oluşan bir denizin içindeyken insan kendini soyutlamak; uzak ve ulaşılması imkânsız bir yabancı olduğunu ilan etmelidir, insan kendi kabuğuna çekildiğinde -daha doğrusu yine başkalarına döndüğünde- diyebilecekleri en kötü şey, fildişi kulesinden çıktığı olacaktır ki zihnin mimari yapısı içinde yer alan bu gizli ve aydınlık kule kişinin manevi özgürlüğünü hor gören bir ifadeden başka nedir? Aman Tanrı'm, ne etkileyici bir bölüm kapanışı oldu bu.
- Machado de Assis, Mezarımdan Yazıyorum
